ISTILAH ILMU & HADIS
1. HadisHadis berasal dari perkataan al-Hadits bermaksud 'baru' atau 'kata-kata'. Dari segi istilah, bermaksud, sesuatu yang disandarkan kepada Rasulullah s.a.w sama ada berbentuk perkataan, perbuatan atau sifat.
2. Al-KhabarAl-Khabar dari segi bahasa bermaksud al-Nabak, iaitu berita. Dari segi istilah ia terbahagi kepada tiga maksud:a. Sama makna dengan hadis, iaitu sesuatu yang disandarkan kepada Rasulullah s.a.w sama ada berbentuk perkataan, perbuatan, pengakuan atau sifat.b. Sesuatu yang berlawanan dengan maksud hadis, iaitu perkataan, perbuatan, pengakuan atau sifat yang datang daripada selain baginda.c. Sesuatu perkataan, perbuatan, pengakuan atau sifat yang datang daripada baginda atau selain baginda.
3. Al-AtsarDari segi bahasa bermaksud kesan sesuatu. Manakala dari segi istilah pula, ia bermaksud, sesuatu perkataan atau perbuatan sahabat dan tabiin.4. SanadDari segi bahasa bermaksud, tempat sandaran. Manakala dari segi istilah pula iaitu, urutan atau rantaian para perawi hadis yang bersambung sehingga kepada matan (isi kandungan) hadis.
5. MatanDari segi bahasa bermaksud sesuatu yang keras dan tinggi daripada permukaan bumi. Dari segi istilah pula, iaitu sesuatu yang terletak di akhir sanad atau dalam bahasa mudahnya, isi kandungan atau inti pati hadis yang biasanya terletak selepas nama perawi terakhir dalam satu hadis.
6 MutawatirMutawatir dari segi bahasa bermaksud berturut-turut. Dari segi istilah, Hadis Mutawatir bermaksud, hadis yang diriwayatkan daripada Rasulullah s.a.w oleh ramai perawi sama ada di kalangan sahabat, tabiin, tabi' tabiin atau selepas itu. Sehinggakan mustahil pada adatnya kita boleh menutuh kesemua mereka berbohong. Contoh Hadis Mutawatir ialah sabda Rasulullah s.a.w: "Sesiapa yang berbohong ke atasku dengan sengaja, maka tempahlah tempatnya di dalam api neraka."
7. AhadAhad dari segi bahasa bermaksud satu. Dari segi istilah pula, hadis yang tidak mencapai darjat Hadis Mutawatir. Kebanyakan hadis yang sampai kepada kita termasuk Hadis Ahad. Ia boleh jadi sahih, hasan ataupun daif. Jika bermartabat sahih atau hasan, ia menjadi hujah dalam syarak. Jika sebaliknya, ia tidak boleh dijadikan pegangan.
8. SahihSahih dari segi bahasa bermaksud, sihat, iaitu berlawanan dengan sakit. Dari segi istilah, hadis yang bersambung sanadnya daripada perawi yang adil (tidak berterusan melakukan dosa kecil dan menghindari dosa besar), kuat daya ingatan, daripada mula sanad sehingga akhir, tanpa keganjilan atau kecacatan yang boleh menggugat kesahihan hadis.
9. HasanHasan dari segi bahasa bermaksud hadis yang baik. Dari segi istilah pula, hadis yang diriwayatkan secara bersambung sanadnya oleh perawi yang adil (tidak berterusan melakukan dosa kecil dan menghindari dosa besar), kurang sedikit daya ingatannya berbanding perawi hadis sahih, daripada mula sanad sehingga akhir, tidak ganjil dan tidak ada kecacatan yang boleh menggugat kesahihan hadis.
10. DaifDaif dari segi bahasa, lemah atau sesuatu yang berlawanan dengan kuat. Dari segi istilah pula, hadis yang tidak sampai kepada martabat hasan kerana tidak memenuhi syarat yang telah ditetapkan.
11. Maudhu' (Palsu)Hadis Mudhu' atau hadis palsu ialah sesuatu perkataan, perbuatan, pengakuan atau sifat yang disandarkan kepada Rasulullah s.a.w secara dusta. Sedangkan hakikatnya baginda tidak ada kaitan dengan semua itu.
12. Hadis QudsiHadis Qudsi ialah sesuatu yang disandarkan oleh Nabi Muhammad s.a.w kepada ALLAH. Ia dinamakan hadis qudsi (suci) kerana ia berbeza dengan hadis-hadis yang biasa kita dengar daripada Nabi s.a.w; di mana baginda menyandarkan kata-kata baginda terus kepada ALLAH.Al- sayyid al-Sharif al-Jurjani (w 816 H.) memberikan takrifan berikut kepada hadis qudsi: "Hadis yang suci, maksudnya datang daripada ALLAH, perkataannya daripada baginda sendiri. Ia melalui wahyu atau mimpi tetapi disampaikan oleh baginda mengikut perkataannya sendiri." Ia tidak sama dengan al-Quran kerana kitab suci itu diturunkan oleh ALLAH melalui perkataan dan maksud daripada ALLAH sendiri. Al-Quran diturunkan secara mutawatir (tidak tiragui sama sekali isi kandungannya). Sedangkan hadis Qudsi terdapat yang sahih, hasan dan daif dan palsu. Contoh hadis qudsi:Daripada Abu Hurairah r.a, sabda Rasulullah s.a.w melalui apa yang diriwayatkan daripada TUHANnya:"Setiap amalan anak Adam adalah untuknya kecuali puasa. Sesungguhnya ia adalah untuk-KU. Maka AKU sendiri yang akan membalasnya. – Riwayat al-Bukhari.
13. SunnahDari segi bahasa, ia bermaksud, jalan atau cara. Sementara dari segi istilah pula, para ulama berbeza pendapat dalam memberikan takrifannya. Menurut Ulama Usul Fiqh:Sesuatu yang bersumberkan Rasulullah s.a.w sama ada berbentuk perkataan, perbuatan atau pegakuan.Menurut Ulama Hadis:a. Sebahagian mereka memberikan takrifan yang sama dengan ulama usul fiqh di atas.b. Merangkumi perkatan, perbuatan, dan pengakuan Rasulullah s.a.w, sahabat dan tabiin.Menurut Ulama Fekah:Sama maksud dengan sunat, iaitu suatu amalan yang tidak wajib dilakukan tetapi, jika ia dilakukan akan disukai ALLAH dan mendapat pahala di sisi-NYA.
14. Bid'ahBidaah dari segi bahasa menurut al-Raghib al-Asfahani, melakukan sesuatu tanpa contoh atau teladan. Contoh bid'ah (mencipta) ialah membuat pembangunan, teknologi canggih, kereta, internet, kemajuan dan sebagainya merangkumi rekaan terkini. Dari segi istilah pula, iaitu mengaitkan kepada agama sesuatu yang bukan daripadanya. Atau dengan kata lain, memasukkan sesuatu ke dalam agama sedangkan ia sebenarnya bukan daripada agama.Setiap ciptan baru yang dikaitkan dengan agama dianggap bid'ah dari segi bahasa dan istilah. Tetapi, jika ciptaan itu tidak dikaitkan dengan agama atau syariat, seperti ciptaan-ciptaan moden yang terkini, maka ia dianggap bid'ah dari segi bahasa bukan istilah syarak.
15. Hadis ThabitMenurut ulama hadis, hadis thabit ialah semua jenis hadis sahih dan hadis hasan pada menilaian ulama hadis.
